• Zabawki i elektronika – to nie tylko popularne prezenty z okazji Dnia Dziecka, lecz także produkty często zatrzymywane przez funkcjonariuszy Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) z powodu niespełniania europejskich norm bezpieczeństwa.
• W 2021 r. KAS zapobiegła wprowadzeniu na polski rynek niemal 120 mln sztuk towarów niezgodnych z przepisami oraz niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet życia konsumentów.
• Co trzecia zabawka przebadana w 2021 r. w laboratoriach celno-skarbowych i laboratorium UOKiK zawierała niedozwoloną ilość szkodliwych substancji.
• Od stycznia do końca kwietnia 2022 r. do obrotu nie dopuszczono niemal 84 tys. zabawek.
• W 2021 r. KAS zajęła towary podejrzane o naruszenie praw własności intelektualnej o wartości 203,5 mln zł.

Podrabiane i znacznie tańsze od oryginalnych zabawki to nie tylko niezdrowa i nieetyczna konkurencja, lecz także często zagrożenie dla zdrowia i życia dzieci. Zyski z ich sprzedaży mogą wspierać grupy przestępcze. To tylko niektóre ciemne strony tego handlu, z którym walczy KAS.

Niebezpieczne towary eliminowane przez KAS

Drewniane pchacze dla dzieci w wieku poniżej 3 lat, z których łatwo oderwać drobne części. Lalki, które zawierają toksyczny FTALAN-BIS w stężeniu 300-krotnie przekraczającym normę. Dmuchane jednorożce i hipopotamy z dużą zawartością szkodliwych dla zdrowia ftalanów. Między innymi takie zabawki nie trafiły w ręce najmłodszych Polaków dzięki pracy funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej.

Wiele towarów wytwarzanych i sprowadzanych spoza Unii Europejskiej nie spełnia obowiązujących w UE norm. Dlatego zabawki i inne produkty, które zagrażają zdrowiu i życiu użytkowników, są zatrzymywane już na granicy.

KAS zatrzymuje miliony niebezpiecznych produktów

W 2021 r. KAS zapobiegła wprowadzeniu na polski rynek niemal 120 mln sztuk towarów niezgodnych z przepisami oraz niebezpiecznych dla zdrowia i życia konsumentów. Z tego ponad 815 tys. sztuk to zabawki.

Ostre krawędzie, łatwo odpadające małe elementy, charakterystyczny chemiczny zapach – funkcjonariusze celno-skarbowi wiedzą, na co zwracać uwagę podczas kontroli. Niekiedy od razu wiadomo, że towar jest niebezpieczny. Często zagrożenie nie jest jednak widoczne gołym okiem.

W przypadku zabawek ukryte niebezpieczeństwo zazwyczaj kryje się w ich składzie chemicznym – najczęściej podwyższonym stężeniu ftalanów, plastyfikatorów zmiękczających tworzywa sztuczne. Zgodnie z normą nie powinny one przekraczać 0,1% masy materiału z dodatkiem plastyfikatorów. Wyższa zawartość jest niebezpieczna dla zdrowia – może m.in. powodować alergię, uszkodzenia wątroby i nerek, a także mieć działanie kancerogenne. Zabawki mogą zawierać także inne szkodliwe substancje.

Znaczna część zatrzymywanych przez KAS niebezpiecznych zabawek to podróbki znanych marek. Różnica między zabawką oryginalną a podrabianą dla doświadczonego funkcjonariusza często jest widoczna gołym okiem. Takie zabawki są wykonane mniej starannie, z gorszej jakości materiałów – stwarzają m.in. ryzyko skaleczenia lub zadławienia się dziecka. Nawet jeśli zabawka pozornie wygląda dobrze, niebezpieczeństwo może kryć się w materiałach, z których została wykonana. W laboratoriach KAS wielokrotnie mieliśmy do czynienia z zabawkami, które zawierały niedopuszczalne ilości substancji toksycznych.

Od stycznia do końca kwietnia 2022 r. do obrotu nie dopuszczono blisko 84 tys. szt. zabawek. W 2021 r. w ramach wspólnego projektu KAS, UOKIK i Inspekcji Handlowej do laboratoriów celno-skarbowych oraz laboratorium UOKIK trafiło 58 próbek zabawek. Niedopuszczalną ilość szkodliwych substancji stwierdzono aż w 21 próbkach, czyli w ponad 36%. Co ciekawe, około 60% podrabianych lub niebezpiecznych zabawek trafia do Polski drogą morską.

Wybuchowa elektronika

Niebezpieczeństwo dla zdrowia, a nawet życia może stanowić także niezgodny z normami UE sprzęt elektroniczny. KAS na bieżąco eliminuje takie wyroby z rynku, często we współpracy z UOKiK i Inspekcją Handlową. Wspólnie skontrolowaliśmy np. 61 modeli ładowarek i zasilaczy (niemal 72 tys. sztuk), z czego 13 modeli (10,6 tys. sztuk) trafiło do laboratorium. Okazało się, że 38,5% przebadanych produktów (5 próbek, 3 tys. sztuk) nie spełnia określonych wymogów i stanowi realne zagrożenie dla użytkowników (przeczytaj więcej o kontroli ładowarek i zasilaczy).

Jeśli zagrożenie jest poważne i zabawka jest niebezpieczna dla dzieci, powinna być zniszczona. Na rynek nie może także trafiać sprzęt elektroniczny, który stwarza ryzyko pożaru. Zapewnienie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów to ważne, pozafiskalne zadanie KAS i obszar stałej współpracy między KAS, UOKiK i Inspekcją Handlową, a także innymi krajami UE w ramach systemu RAPEX. Kontrole KAS odbywają się zarówno w ramach procedur celnych, jak i bieżącej kontroli rynku wewnętrznego.

Pozorna oszczędność na podróbkach

Oddzielną kategorię towarów zatrzymywanych przez KAS stanowią podróbki. W 2021 r. KAS zajęła towary podejrzane o naruszenie praw własności intelektualnej o wartości 203,5 mln zł.

Podrabiany towar oznacza realne straty dla producentów oryginalnych marek, ale także dla budżetu państwa, czyli nas wszystkich. Handel podróbkami, zwłaszcza tymi, które nie spełniają norm jakościowych, odbywa się często na czarnym rynku, z pominięciem płacenia podatków. Za niską ceną takich towarów kryje się także ich gorsza jakość. Zwłaszcza zabawki i sprzęt elektroniczny mogą nie spełniać podstawowych wymogów bezpieczeństwa. Gorsza jakość podrabianej odzieży to nie tylko słabsza jakość materiałów, lecz także ryzyko dla zdrowia, wynikające np. z zastosowania niedozwolonych toksycznych barwników.

Produkty podrabiane, które stwarzają ryzyko dla zdrowia użytkowników, są niszczone. Jeśli towar może być bezpiecznie użytkowany, jego dalszy los zależy od firmy, której znak marki podrobiono. Zdarza się, że za pośrednictwem KAS jest on przekazywany na cele charytatywne.

Ustawa o prawie własności przemysłowej za bezprawne wykorzystywanie znaku towarowego i handel podróbkami przewiduje grzywnę, karę ograniczenia lub pozbawiania wolności do 2 lat. W przypadku procederu o dużej skali kara może sięgnąć od 6 miesięcy do nawet 5 lat więzienia. Właściciel marki ma również prawo dochodzenia roszczeń finansowych od producenta podrabianych towarów.

Zabawki elektryczne – porady

• Dostęp do baterii musi być dobrze zabezpieczony. Powinien być możliwy tylko przy użyciu odpowiedniego narzędzia (np. śrubokrętu) lub dzięki wykonaniu dwóch niezależnych ruchów (np. pociągnięcie i skręt). W pierwszym przypadku śrubka musi być na stałe umieszczona w klapie osłony pojemnika na baterie, tak aby nie można było jej wykręcić do końca i wyjąć.
• Wybierz zabawkę odpowiednią do wieku. Szukaj informacji na opakowaniu. Przykładowo maskotki, gryzaki, klocki, lalki dla najmłodszych nie mogą zawierać małych części – dziecko mogłoby się nimi udławić.
• Upewnij się, że zabawka jest bezpieczna. Sprawdź, czy nie ma ostrych krawędzi, sztywnych lub wystających elementów. Składane krzesełka, stoliki czy dziecięce deski do prasowania muszą być wyposażone w blokadę zabezpieczającą.
• Czytaj instrukcje. Powinny być one dołączone np. do rowerków, hulajnóg czy huśtawek. Jeśli produkt wymaga samodzielnego złożenia – obowiązkiem przedsiębiorcy jest dostarczenie instrukcji montażu.
• Jeżeli jednym z elementów są linki i sznurki, sprawdź, czy nie są za długie (poniżej 220 mm dla zabawki przeznaczonej dla malucha poniżej 3. roku życia). W przypadku huśtawek linki nie powinny być zbyt cienkie.

• Szukaj znaku CE na każdej zabawce. Znak CE powinien być umieszczony w sposób widoczny, czytelny i trwały na zabawce, opakowaniu lub przytwierdzonej etykiecie. Jest to deklaracja producenta, że spełnia ona zasadnicze wymagania bezpieczeństwa.

Jeśli uważasz, że zabawka nie jest bezpieczna, sprawdź, czy znajduje się ona w rejestrze wyrobów niezgodnych z wymaganiami na stronie UOKiK lub w europejskim systemie RAPEX. Możesz również zgłosić się do Inspekcji Handlowej lub Departamentu Nadzoru Rynku w UOKiK.